متاتریدر ۵ راهنمای جامع برای معامله‌گران بازارهای مالی

متاتریدر ۵ راهنمای جامع برای معامله‌گران بازارهای مالی

متاتریدر ۵(MT5) پلتفرم، اکوسیستم و زبان برنامه‌نویسی

---

۱- مقدمه: متاتریدر ۵ دقیقاً چیست و چرا مهم است؟

اگر بخواهم خیلی ساده بگویم، متاتریدر ۵ (MT5) یک برنامه است که روی کامپیوتر یا موبایل نصبش می‌کنی و با آن می‌توانی:

• نمودار قیمت‌ها را ببینی،
• اندیکاتورهای تحلیلی را اضافه کنی،
• سفارش خرید و فروش بگذاری،
• و حتی معاملاتت را به‌صورت خودکار با ربات‌های معاملاتی (Expert Advisor) انجام دهی.

اما متاتریدر ۵ فقط «یک برنامه» نیست؛ یک محیط کامل است که برای سه نوع کاربر کار می‌کند:

1. معامله‌گر دستی (که با تحلیل نمودار تصمیم می‌گیرد)،
2. معامله‌گر سیستمی (که قوانین ثابت دارد و می‌خواهد آن‌ها را تست کند)،
3. توسعه‌دهنده/سازنده ابزار (که اندیکاتور/اکسپرت می‌نویسد و منتشر می‌کند).

در نتیجه، اگر تو تازه‌کار باشی، با متاتریدر ۵ می‌توانی از سطوح اولیه شروع کنی: نصب پلتفرم، باز کردن نمودار، اضافه کردن اندیکاتورها، و ثبت سفارش. اگر حرفه‌ای باشی، می‌توانی به سمت خودکارسازی، بک‌تست و انتشار ابزارها بروی.

متاتریدر ۵(MT5) دقیقاً چه چیزی به شما می‌دهد؟

بیایید با یک مثال روزمره شروع کنیم. فرض کن می‌خواهی برای جفت‌ارز EURUSD معامله کنی:

• در متاتریدر ۵ یک چارت باز می‌کنی، تایم‌فریم (مثلاً ۱۵ دقیقه) را انتخاب می‌کنی، چند اندیکاتور مثل میانگین متحرک یا RSI می‌گذاری.
• وقتی شرایط مدنظرت دیدی، با دو کلیک سفارش می‌گذاری: حد ضرر (SL) و حد سود (TP) هم تعیین می‌کنی.
• اگر بخواهی سیستمی کار کنی، قوانینت را به یک اکسپرت ادوایزر متاتریدر ۵ می‌سپاری تا به‌جای تو اجرا کند.
• اگر قبل از اعتماد کردن به سیستم، می‌خواهی ببینی «در گذشته چه می‌شد؟»، با Strategy Tester متاتریدر ۵ داخلی، روی داده‌های گذشته تست می‌کنی؛ حتی می‌توانی پارامترها را بهینه‌سازی کنی تا بفهمی کدام تنظیمات بهتر جواب می‌دهد.

به همین خاطر است که از متاتریدر ۵ به‌عنوان یک اکوسیستم معامله‌گری یاد می‌شود: همه‌چیز در یک جاست—از تحلیل و معامله تا تست، بهینه‌سازی، و حتی انتشار و فروش ابزار در مارکت رسمی.

تفاوت متاتریدر ۵ با «هر پلتفرم دیگری» چیست؟

خیلی از پلتفرم‌ها فقط یک یا دو قابلیت دارند. اما متاتریدر ۵:

• چند‌دارایی است (FX، CFD، سهام، آتی… بسته به کارگزاری)،
• سبک و سریع است (نسخه ۶۴-بیتی با استفاده از چند هسته CPU)،
• زبان برنامه‌نویسی اختصاصی دارد (MQL5) که نزدیک به C++ و بسیار سریع است،
• تستر استراتژی پیشرفته دارد (چندریسمانی، بهینه‌سازی ژنتیک، فوروارد تست)،
• با VPS داخلی، مارکت، سیگنال کپی‌ترید و جامعه‌ی کاربری بزرگ یک اکوسیستم کامل می‌سازد.

اگر تازه‌کار باشی، این‌ها شاید کمی زیاد به نظر برسد؛ اما خبر خوب این است که لازم نیست همه را یک‌جا یاد بگیری. از کارهای ساده شروع می‌کنی و هر زمان آماده بودی، سراغ قابلیت بعدی می‌روی.

متاتریدر ۵ برای چه کسانی مناسب است؟

• شروع‌کنندگان: محیط کاربرپسند، اندیکاتورهای آماده، امکان تمرین روی حساب دمو، و آموزش‌های فراوان.
• معامله‌گران میان‌رده: ابزارهای تحلیلی بیشتر، تایم‌فریم‌های متنوع (حتی H2, H3)، هشدارها، و مدیریت پوزیشن حرفه‌ای‌تر.
• حرفه‌ای‌ها: ساخت اندیکاتور/اکسپرت اختصاصی، آزمایش‌های گسترده، خودکارسازی، و انتشار ابزارها (حتی درآمدزایی).

متاتریدر ۵ چطور شما را به «معامله‌گر بهتر» تبدیل می‌کند؟

1. شفافیت در تحلیل: با چند کلیک ساده، می‌توانی یک نمودار تمیز، با اندیکاتورهای موردنیاز و قالب شخصی‌سازی‌شده داشته باشی.
2. قابلیت ثبت، اندازه‌گیری و تکرار: قوانینت را تبدیل به اکسپرت می‌کنی، روی گذشته می‌سنجی، نتیجه می‌گیری، و نسخه بهتر می‌سازی.
3. مدیریت ریسک و انضباط: با ابزارهایی مثل ATR Position Sizer (که ساختیم) سایز پوزیشن‌ها را منطقی تنظیم می‌کنی.
4. کاهش خطای انسانی: اکسپرت‌ها به‌جای تو با همان قوانینی که تعیین کرده‌ای، دقیق و بدون احساس عمل می‌کنند.
5. یادگیری پیوسته: هر بار که تست می‌گیری یا اندیکاتور جدیدی می‌سازی/نصب می‌کنی، درک عمیق‌تری از بازار پیدا می‌کنی.

اصطلاح‌ها را ساده کنیم:

• Indicator (اندیکاتور): ابزار تحلیلی روی چارت (مثل میانگین متحرک، RSI، یا MACD).
• EA (Expert Advisor): ربات معامله‌گر که قوانین تو را خودکار اجرا می‌کند.
• Script: کدی که یک کار مشخص را «یک‌بار» انجام می‌دهد (مثلاً بستن همه معاملات).
• Library: مجموعه توابع/کلاس‌های مشترک برای استفاده مجدد.
• Backtest: اجرای استراتژی روی داده‌های گذشته.
• Optimization: پیدا کردن بهترین مقادیر پارامترها.
• Netting/Hedging: مدل نگهداری پوزیشن—در Netting یک پوزیشن خالص داری؛ در Hedging می‌توانی چند خرید/فروش هم‌زمان داشته باشی.
• Tick Volume: تعداد تیک‌ها (تقریب شدت معاملات در فارکس، چون حجم واقعی معمولاً در دسترس نیست).

متاتریدر ۵ را چطور شروع کنیم؟ (نقشه راه خیلی ساده)

    نصب و راه‌اندازی

1. • متاتریدر ۵ را از کارگزار یا سایت رسمی دانلود و نصب کن.
   • یک حساب Demo بساز تا بدون ریسک تمرین کنی.

    آشنایی با محیط

1. • یک چارت باز کن، تایم‌فریم را تغییر بده، از Navigator اندیکاتور اضافه کن.
   • قالب (Template) بساز تا هر بار با همان ظاهر دلخواه شروع کنی.

    اولین معاملهٔ آزمایشی

1. • روی Buy/Sell کلیک کن، حجم، SL و TP تعیین کن.
   • در پنجرهٔ Terminal معاملات باز را ببین و مدیریت کن.

    قدم بعد: کشف ابزارها

1. • از اندیکاتورهای آماده شروع کن (MA, RSI).
   • نتیجه را مستند کن: اسکرین‌شات، یادداشت، و بررسی عملکرد.

    ورود به خودکارسازی (اختیاری ولی توصیه‌شده)

1. • با MetaEditor آشنا شو.
   • یک EA ساده بساز (یا از Template/Wizard).
   • در Strategy Tester بک‌تست بگیر، سپس پارامترها را بهینه کن.
   • وقتی نتیجه معقول شد، با حجم کوچک در حساب واقعی امتحان کن.

چالش‌های معمول و راه‌حل‌های ساده

• کندی یا لگ: اندیکاتورهای سنگین را روی «به‌روزرسانی هر کندل» تنظیم کن، نه هر تیک؛ از تایمر با فاصلهٔ چند ثانیه استفاده کن؛ یا تعداد ابزارهای هم‌زمان را کاهش بده.
• ریپینت در MTF: همیشه دادهٔ تایم‌فریم بالاتر را از کندل بسته (shift=1) بخوان.
• پیچیدگی بیش‌ازحد: از یک سیستم ساده شروع کن؛ یک قانون ورود + یک خروج + یک مدیریت ریسک. بعداً لایه‌به‌لایه اضافه کن.
• گیجی بین MT4/MT5: اگر اول راهی، مستقیم با متاتریدر ۵ برو؛ آینده و ابزارهای حرفه‌ای روی متاتریدر ۵ متمرکزند.

چرا این مقدمه را جدی بگیریم؟

این مقدمه ستون فقرات باقی مقاله است. در بخش‌های بعدی:

• تاریخچهٔ MT4 → MT5 را دقیق‌تر مرور می‌کنیم (بخش ۲)،
• تفاوت‌ها و مزایا/معایب را با مثال‌های ملموس می‌گوییم و جمع‌بندی می‌کنیم که چرا متاتریدر ۵ منطقی‌تر است،
• بعد هم وارد جزئیات ابزارها، اکوسیستم، و محیط برنامه‌نویسی می‌شویم،
• و در نهایت یک جمع‌بندی کاربردی برای انتخاب مسیر ارائه می‌کنیم.

---

۲- تاریخچهٔ متاتریدر — از MT4 تا MT5

۱-۲ چه کسی متاتریدر را ساخته است؟

شرکت سازنده: MetaQuotes Software Corp.
کشور/محل استقرار: قبرس (دفتر مرکزی در شهر لیماسول)

MetaQuotes در سال ۲۰۰۰ تأسیس شد و به‌سرعت روی ساخت پلتفرم‌های معاملاتی تخصصی برای کارگزاری‌ها و معامله‌گران تمرکز کرد. خروجی شاخص این شرکت، خانوادهٔ «MetaTrader» است که در دو نسل اصلی‌اش (MT4 و MT5) سهم بزرگی از بازار پلتفرم‌های معاملاتی خُرد را به خود اختصاص داده است.

نکته: نام شرکت را معمولاً به‌صورت MetaQuotes یا MetaQuotes Software می‌شنوید. اگر در منابع انگلیسی جستجو کنی، عنوان حقوقی کامل «MetaQuotes Software Corp.» رایج‌تر است.

 ۲-۲ از ایده تا واقعیت: مسیر شکل‌گیری MT4

در اوایل دههٔ ۲۰۰۰، بازار فارکس خُرد با سرعت رشد می‌کرد اما ابزارهای استاندارد و یکپارچهٔ حرفه‌ای برای معامله‌گران عادی کم بودند. کارگزاری‌ها هر کدام نرم‌افزارهای پراکنده‌ای داشتند و توسعهٔ ابزارهای تحلیلی یا ربات‌های معاملاتی برای کاربران نهایی سخت بود. اینجا بود که MetaQuotes با یک ایدهٔ ساده اما مهم وارد شد:

«یک پلتفرم واحد که هم کارگزاری بتواند به‌راحتی به آن متصل شود و هم معامله‌گر نهایی ابزارهای حرفه‌ای، زبان برنامه‌نویسی و فروشگاه افزونه داشته باشد.»

نتیجهٔ این ایده در میانهٔ دههٔ ۲۰۰۰، MetaTrader 4 (MT4) بود؛ نسخه‌ای که در سال ۲۰۰۵ به‌طور گسترده عرضه شد و تبدیل شد به «استاندارد دوفاکتو» برای تریدرهای خُرد در فارکس. چرا MT4 این‌قدر محبوب شد؟

• سادگی و سرعت: نصب آسان، رابط کاربری قابل‌فهم، اجرا روی سخت‌افزارهای متوسط.
• MQL4: یک زبان سادهٔ شبیه C برای ساخت اندیکاتور، اکسپرت و اسکریپت.
• جامعهٔ کاربری عظیم: هزاران ابزار رایگان/تجاری، انجمن‌های شلوغ، محتوای آموزشی فراوان.
• پایداری: در بسیاری از بروکرها سال‌ها بدون دردسر اصلی کار کرده است.

در نتیجه، MT4 به پایگاه میلیون‌ها کاربر تبدیل شد و به‌نوعی «پلتفرم مشترک بین معامله‌گر و کارگزار» شد؛ اتفاقی که قبل از آن کم‌سابقه بود.

 ۳-۲ چرا متاتریدر ۵ معرفی شد؟

با بزرگ‌تر شدن مخاطبان و پیچیده‌تر شدن نیازها، محدودیت‌های MT4 نمایان شد. بروکرها می‌خواستند چندکالایی (Multi-Asset) شوند؛ معامله‌گران حرفه‌ای به بک‌تست سریع‌تر، چندریسمانی و توزیعی نیاز داشتند؛ و توسعه‌دهندگان به زبان مدرن‌تر و شی‌گرا. پاسخ MetaQuotes به این نیازها، MetaTrader 5 (MT5) بود:

• انتشار اولیهٔ متاتریدر ۵: حوالی ۲۰۰۹–۲۰۱۰
• هدف اصلی: عبور از پلتفرم صرفاً فارکسی به پلتفرم چند‌دارایی (سهام، آتی، CFD و …) با معماری جدید و امکانات حرفه‌ای‌تر.

ویژگی‌های شاخصی که متاتریدر ۵ را از همان ابتدا متمایز کرد:

• معماری ۶۴-بیت و چندریسمانی → سرعت بیشتر در پردازش، مخصوصاً در تست استراتژی‌ها.
• Strategy Tester پیشرفته → بک‌تست چندنخی، بهینه‌سازی ژنتیک، و عامل‌های توزیعی (Agents) برای پخش کار روی چند ماشین.
• MQL5 → زبان شی‌گرا، سریع و مدرن، با کلاس‌های استاندارد (مثل CTrade) و کتابخانه‌های غنی.
• Timeframeهای متنوع → علاوه بر تایم‌فریم‌های سنتی، بازه‌هایی مثل H2, H3 و … هم اضافه شد.
• Depth of Market (DOM) و مدل‌های Netting/Hedging → مناسب برای بازارهای بورسی و چند‌دارایی.

حاشیهٔ تاریخی مهم: متاتریدر ۵ در نسخه‌های اولیه فقط Netting را پشتیبانی می‌کرد (مدل یک پوزیشن خالص). با رشد تقاضا از سوی کاربران فارکس، پشتیبانی Hedging نیز اضافه شد تا معامله‌گران بتوانند مانند MT4 چند پوزیشن هم‌زمان روی یک نماد داشته باشند.

 ۴-۲ چرا با وجود MT5، MT4 این‌همه ماندگار شد؟

دو دلیل اصلی:

1. اثر شبکه‌ای محتوا: میلیون‌ها کاربر، هزاران اندیکاتور/اکسپرت موجود، قالب‌ها و آموزش‌ها—این میراث باعث شد متاتریدر ۴ سال‌ها بعد از عرضهٔ متاتریدر ۵ هم محبوب بماند.
2. تمرکز اولیهٔ متاتریدر ۵ روی چند‌دارایی: در ابتدای کار، بسیاری از بروکرهای صرفاً-فارکسی نیاز فوری به مهاجرت نمی‌دیدند؛ بنابراین انتقال زمان برد.

اما به مرور:

• توسعه‌دهندگان حرفه‌ای، مزایای فنی متاتریدر ۵(سرعت، تستر، زبان، تایم‌فریم‌ها) را انتخاب کردند.
• بروکرها برای ارائهٔ سهام/آتی/CFD و سرویس‌های بهینه‌تر، متاتریدر ۵ را به‌عنوان پلتفرم اصلی آینده پذیرفتند.
• نسخه‌های موبایل/وب و اکوسیستم مارکت/سیگنال/VPS نیز بلوغ بیشتری پیدا کرد.

 ۵-۲ خط زمانی (Timeline) مختصر و مفید

• ۲۰۰۰ — تأسیس MetaQuotes Software Corp. (دفتر مرکزی: قبرس).
• ۲۰۰۵ — انتشار گستردهٔ MetaTrader 4؛ اوج‌گیری در فارکس خُرد.
• ۲۰۰۹–۲۰۱۰ — عرضهٔ MetaTrader 5 (تمرکز بر چند‌دارایی و معماری جدید).
• ۲۰۱۰s — رشد Strategy Tester چندریسمانی، Agentهای توزیعی و مارکت افزونه‌ها.
• میانهٔ ۲۰۱۰s — افزودن Hedging به MT5 برای همسویی با عادت کاربران فارکس.
• ۲۰۲۰s — تثبیت متاتریدر ۵ به‌عنوان انتخاب حرفه‌ای‌تر برای بک‌تست، بهینه‌سازی، و بازارهای غیر از FX؛ ادامهٔ پشتیبانی MT4 نزد برخی بروکرها به‌دلیل میراث محتوا و عادت کاربران.

 ۶-۲ جمع‌بندی تاریخی به زبان خیلی ساده

• MT4 پلتفرمی بود که «فارکس خُرد» را حرفه‌ای و در دسترس کرد.
• MT5 نسل مدرن‌تر و چند‌دارایی همان ایده است: تندتر، قوی‌تر و مناسب آینده.
• سازندهٔ هر دو نسل، MetaQuotes Software Corp. از قبرس است.
• اگر امروز تازه شروع می‌کنی یا قصد ساخت ابزار/اکسپرت حرفه‌ای داری، MT5 انتخاب منطقی‌تر است؛ چون امکانات، زبان و تسترش برای مسیر رشد تو آماده‌تر طراحی شده‌اند.

---

۳- مقایسهٔ MT4 و MT5: تفاوت‌ها، مزیت‌ها، عیب‌ها + جمع‌بندی برتری متاتریدر ۵

۱-۳ تصویر بزرگ: چرا اصلاً مقایسه مهم است؟

MT4 سال‌ها «استاندارد دوفاکتو» تریدرهای خرد بود؛ اما متاتریدر ۵ با معماری جدید و امکانات حرفه‌ای‌تر آمد تا مشکلات نسل قبل را حل کند: سرعت، چند‌دارایی، تستر قدرتمند، زبان برنامه‌نویسی مدرن و اکوسیستم کامل.
پس انتخاب بین این دو، انتخاب بین «میراثِ ساده و آشنا» و «زیرساخت مدرن و آینده‌محور» است.

۲-۳ جدول مقایسهٔ سریع (برای دید کلی)

معیار	متاتریدر ۴	متاتریدر ۵
معماری	۳۲-bit، عمدتاً تک‌ریسمانی	۶۴-bit، چند‌ریسمانی (استفاده بهتر از CPU)
کلاس دارایی	عمدتاً FX	چند‌دارایی: FX، CFD، سهام، آتی…
تستر استراتژی	تک‌نخی، کند، امکانات محدود	چند‌نخی، توزیعی، Genetic Optimization، Forward
زبان	MQL4 (تابع‌گرا)	MQL5 (شی‌گرا، سریع‌تر، غنی‌تر)
تایم‌فریم‌ها	کلاسیک	گسترده (H2, H3, …)
مدل پوزیشن	Hedging	Netting و Hedging (بسته به حساب)
DOM/عمق بازار	پایه	پیشرفته برای بازارهای اکسچنجی
ماژول‌ها (Market/Signals/VPS)	موجود	تکامل‌یافته‌تر
جامعهٔ قدیمی	بسیار بزرگ	بزرگ و رو به رشد
مهاجرت کد	—	دشوارتر (اما نتیجهٔ بهتر)

 

 ۳-۳ تفاوت‌های کلیدی، قدم‌به‌قدم و با زبان ساده

     – سرعت و معماری

• MT4 روی کامپیوترهای ضعیف هم خوب اجرا می‌شود، اما در تست‌های حجیم نفسش می‌گیرد.
• MT5 از چند هستهٔ CPU استفاده می‌کند، ۶۴-بیتی است و به‌خصوص در بک‌تست/بهینه‌سازی، اختلاف سرعت محسوس دارد.

اگر اهل بک‌تست و بهینه‌سازی جدی هستی → MT5. اگر صرفاً معامله‌گر دستی هستی و ابزار خاصی نمی‌خواهی → MT4 هم جواب می‌دهد، ولی باز متاتریدر ۵ آینده‌نگرتر است.

     – چند‌دارایی (Multi-Asset)

• MT4 بیشتر برای فارکس اسپات جا افتاده است.
• MT5 علاوه بر FX، برای سهام، آتی، CFD و ابزارهای بورسی طراحی شده؛ یعنی تقویم، DOM، سشن‌های معاملاتی و مدل مارجین حرفه‌ای‌تر.

اگر می‌خواهی از FX فراتر بروی (CFD/Stocks/Futures) → MT5 انتخاب طبیعی است.

    – تستر استراتژی (Strategy Tester)

• MT4: تک‌نخی، بدون Forward Test استاندارد، بدون Genetic واقعی.
• MT5: چند‌ریسمانی، امکان توزیع روی چند سیستم/کلاد، Genetic Optimization، Forward Test داخل خود تستر، گزارش‌های تحلیلی قوی.

برای ساخت سیستم‌های قابل‌اتکا و جلوگیری از Overfit → MT5 به‌مراتب حرفه‌ای‌تر است.

    – زبان برنامه‌نویسی (MQL4 vs MQL5)

• MQL4: ساده، شبیه C، تابع‌گرا؛ عالی برای شروع، اما محدودتر.
• MQL5: شی‌گرا، نزدیک‌تر به C++، کتابخانه‌ها و کلاس‌های آماده (مثل CTrade)؛ برای پروژه‌های حرفه‌ای و بزرگ بسیار بهتر.

اگر قصد تولید ابزار مقیاس‌پذیر، سریع و قابل نگهداری داری → MQL5 برندهٔ مطلق است.

    – تایم‌فریم‌ها و داده‌ها

• MT4 تایم‌فریم‌های کلاسیک را دارد.
• MT5 تایم‌فریم‌های میانی مثل H2، H3 و… را اضافه کرده که برای فیلترهای میان‌مدت عالی است.

اگر فاین‌تیون تایم‌فریم برایت مهم است (مثلاً H2، H3) → MT5.

    – مدل پوزیشن: Netting و Hedging

• MT4: فقط Hedging (چند پوزیشن هم‌زمان روی یک نماد).
• MT5: Netting و Hedging (بسته به نوع حساب):
  • Netting: فقط یک پوزیشن خالص؛ سفارش جدید میانگین یا معکوس می‌کند.
  • Hedging: پوزیشن‌های هم‌زمان Buy/Sell مجاز.

اگر به اکسچنج/سهام/آتی فکر می‌کنی، Netting مهم است → MT5. برای سبک‌های کلاسیک فارکس، Hedging هر دو را پوشش می‌دهد (در MT5 هم موجود است؛ فقط نوع حساب را درست انتخاب کن).

 – DOM (Depth of Market) و ابزارهای بُورسی

• MT4: DOM ساده و محدود.
• MT5: DOM حرفه‌ای، مناسب بازارهای Order-Driven (بورس/آتی)، رویدادهای Exchange و مدیریت سفارشات پیچیده‌تر.

برای معامله‌گری نزدیک به ساختار سفارشات (Order Book) → MT5.

–  اکوسیستم: Market ، Signals، VPS

• هر دو این امکانات را دارند؛ اما در MT5 بلوغ و یکپارچگی بیشتر است، مخصوصاً در مارکت ابزارهای جدید و تستر.
• برای انتشار ابزارهای رایگان/Pro در وبلاگ، MT5 انعطاف بیشتری به تو می‌دهد (به‌خصوص در بک‌تست دمو و نسخه‌های آزمایشی).

 ۴-۳ مزایا و معایب هر کدام، به زبان خیلی بی‌طرف

MT4 — مزایا

• سبک، آشنا، جامعهٔ قدیمی بزرگ، محتوای آموزشی فراوان.
• برای معاملات دستی ساده و اندیکاتورهای سبک، کافی و پایدار.

MT4 — معایب

• تستر کند و محدود؛ مناسب پروژه‌های جدیِ سیستماتیک نیست.
• زبان محدودتر؛ نگهداری پروژه‌های بزرگ سخت‌تر.
• چند‌دارایی به‌معنای واقعی و ابزارهای بُورسی پیشرفته ندارد.

MT5 — مزایا

• سریع، ۶۴-بیتی، چند‌ریسمانی؛ تستر بی‌رقیب در میان پلتفرم‌های
• MQL5 شی‌گرا، کلاس‌های استاندارد و کتابخانه‌های غنی.
• چند‌دارایی واقعی + DOM حرفه‌ای + تایم‌فریم‌های بیشتر.
• Forward Test/Genetic Optimization/Distributed Agents.

MT5 — معایب

• یادگیری برای مهاجران از MT4 کمی زمان می‌برد (تفاوت پارادایم).
• بعضی بروکرها هنوز سرویس‌های MT4 را پررنگ نگه می‌دارند (به‌خاطر میراث کاربران).
• مهاجرت کد MT4 → MT5 گاهی بازنویسی می‌خواهد (اما نتیجه پایدارتر است).

 ۵-۳ آیا باید از MT4 به MT5 مهاجرت کنم؟ (نقشهٔ تصمیم ساده)

اگر:

• فقط معاملات دستی سبک داری،
• به استراتژی تستر حرفه‌ای نیاز نداری،
• ابزارهای قدیمی MT4 برایت کفایت می‌کند،
  → می‌توانی فعلاً با MT4 ادامه بدهی.

اما اگر:

• می‌خواهی ابزار بسازی/منتشر کنی (Free → Pro)،
• بک‌تست/بهینه‌سازی درست و جدی می‌خواهی،
• بازارهای غیرفارکسی (سهام/آتی/CFD) را هم در نظر داری،
• دوست داری کد تمیز، سریع و مقیاس‌پذیر بنویسی،
  → MT5 انتخاب منطقی و آینده‌محور است.

 ۶-۳ راهنمای مهاجرت (برای توسعه‌دهندگان و ناشران ابزار)

1. دو شاخهٔ موازی بساز: تا وقتی نسخهٔ متاتریدر ۵ جا می‌افتد، پشتیبانی سبک MT4 را نگه‌دار.
2. طراحی ماژولار: در MT5 منطق‌ها را جدا از UI و I/O بنویس؛ مهاجرت بعدی ساده‌تر می‌شود.

۷-۳ نمونه‌های کاربردی که در MT5 بهتر می‌درخشند

• اندیکاتورهای MTF جدی (مثل MTF Trend Lite با بافر State) → کارایی بالاتر و no-repaint واقعی با کش و
• ابزارهای موقعیت‌سنجی (ATR Position Sizer) با دسترسی بهتر به مشخصات نماد و دقت محاسبات.
• استراتژی‌های مبتنی بر AVWAP/Market Energy با بک‌تست‌های وسیع و بهینه‌سازی ژنتیک.
• پرتفوی چند‌نمادی: سهام + CFD + FX، نیازمند Netting/Hedging منعطف و گزارش‌های تست ترکیبی.

 ۸-۳ پرسش‌های پرتکرار (FAQ) — کوتاه و کاربردی

آیا اندیکاتور MT4 روی MT5 کار می‌کند؟
خیر، مستقیم قابل‌اجرا نیست؛ باید نسخهٔ MQL5 نوشته شود.

اگر بروکر من MT4 دارد، MT5 هم حتماً دارد؟
نه همیشه؛ اما بسیاری از بروکرهای بزرگ MT5 را هم ارائه می‌دهند.

برای شروع از کدام استفاده کنم؟
اگر تازه‌کار هستی و هدف بلندمدت داری: MT5. اگر محیط MT4 برایت مهیاست و عجله‌ای نداری، می‌توانی از MT4 شروع کنی ولی برای آینده MT5 را یاد بگیر.

بک‌تست دقیق می‌خواهم، کدام بهتر است؟
MT5 (چند‌ریسمانی، فوروارد، ژنتیک، گزارش قوی).

۹-۳ جمع‌بندی نهایی: چرا متاتریدر ۵ برتری دارد؟

به زبان خیلی ساده:

• MT4 شبیه یک خودروی قدیمیِ قابل‌اعتماد است؛ کار راه می‌اندازد، مخصوصاً اگر فقط در شهر کوچک خودت رانندگی می‌کنی.
• MT5 یک خودروی مدرن با موتور قوی، امکانات ایمنی و ناوبری بهتر است که هم در شهر و هم در اتوبان‌های بلند جواب می‌دهد.
• اگر به آینده فکر می‌کنی—ساخت ابزار، انتشار، تست علمی، بازارهای متنوع—MT5 انتخاب برتر است.
• حتی اگر امروز در MT4 راحتی، یادگیری MT5 سرمایه‌گذاری کم‌هزینه‌ای است که فردا جلوی بسیاری از محدودیت‌ها را می‌گیرد.

---

۴- متاتریدر ۵ به عنوان یک اکوسیستم کامل نه فقط یک پلتفرم معاملاتی

۱-۴ چهار ستون اکوسیستم MT5

MT5 روی چهار پایه سوار است که با هم یک چرخه‌ی کامل «ایده → ساخت → تست → اجرا → انتشار» می‌سازند:

    ترمینال (MetaTrader 5 Terminal)
جایی که نمودارها، سفارش‌ها، هشدارها و پنجره‌های مدیریتی را می‌بینی و معامله می‌کنی.

    محیط توسعه (MetaEditor + MQL5)
جایی که اندیکاتور/اکسپرت/اسکریپت/کتابخانه می‌نویسی، دیباگ می‌کنی و مستندسازی انجام می‌دهی.

    استراتژی تستر (Strategy Tester)
آزمایش گذشته‌نگر (Backtest)، بهینه‌سازی (Optimization) و اعتبارسنجی آینده (Forward)؛ محلی و توزیعی.

    زیرساخت‌های انتشار و اجرا (Market / CodeBase / Signals / VPS)
مارکتِ رسمی برای توزیع، کتابخانه‌ی عمومی کد، کپی‌ترید، و میزبانی مجازی ۲۴/۷ برای اجرای مطمئن.

این چهار ستون، با فایل‌سیستم مشترک *MQL5* و حساب کاربری MQL5.community به‌هم متصل می‌شوند.

۲-۴ ترمینال: قلب تپنده‌ی کاربر

ترمینال همان پنجره‌ی اصلی متاتریدر ۵ است. مهم‌ترین بخش‌هایش:

• Chart (نمودار): چند چارت هم‌زمان، تایم‌فریم‌های متنوع (از M1 تا MN1 + H2/H3 …)، تمپلیت‌ها (Templates) و پروفایل‌ها (Profiles).
• Market Watch: فهرست نمادها، قیمت‌های لحظه‌ای، مشخصات نماد (Contract Specs)، عمق بازار (DOM) برای نمادهای اکسچنجی.
• Navigator: دسترسی سریع به Indicators / Expert Advisors / Scripts / Services و حساب‌ها.
• Toolbox/Terminal: سفارش‌های باز/سابقه، اکسپرت‌ها (تب Experts)، ژورنال (Journal)، هشدارها (Alerts)، ایمیل/نوتیفیکیشن، و تب Signals.
• Data Window: مقادیر دقیق هر اندیکاتور/میله زیر نشانگر ماوس.
• Depth of Market (DOM): برای نمادهای Order-Driven، صف‌های سفارشات و اجرای پیشرفته.
• Alerts/Notifications: هشدار پاپ‌آپ، ایمیل و Push با MetaQuotes ID (برای موبایل).

نکتهٔ کاربردی:

• با Templates، ظاهر و اندیکاتورهای مورد علاقه‌ات را ذخیره کن تا روی هر چارت با یک کلیک بار شوند.
• با Profiles، چندین چارت/نماد/چیدمان را بسته‌ای ذخیره و بازیابی کن (مثلاً «فارکسِ اروپا»، «طلا و شاخص‌ها»).

۳-۴  فایل‌ سیستم مشترک متاتریدر ۵ ستون فقرات تبادل ابزار

ساختار پوشه‌ها در مسیر File → Open Data Folder → MQL5:

• Experts\ — اکسپرت‌ها (EA)
• Indicators\ — اندیکاتورها
• Scripts\ — اسکریپت‌ها
• Include\ — هِدرها و کلاس‌های اشتراکی
• Libraries\ — DLLها/کتابخانه‌های پویا (در صورت نیاز)
• Files\ — فایل‌های داده‌ای خواندن/نوشتن توسط برنامه‌ها
• Images\ — تصاویر UI
• Profiles\Templates\ — قالب‌ها و پروفایل‌ها

این ساختار باعث می‌شود ترمینال، MetaEditor و Strategy Tester همه از یک منبع واحد استفاده کنند؛ چیزی که انتشار و نگه‌داری را بسیار ساده می‌کند.

۴-۴ کارخانه‌ی ایده تا ابزار با MetaEditor + MQL5

MetaEditor ادیتور رسمی کدنویسی MQL5 است:

• Wizard (جادوگر ساخت): ساخت سریع اسکلت EA/Indicator/Script/Library.
• کدنویسی و دیباگ: Breakpoint، Watch، Call Stack، و Profiler برای سنجش عملکرد.
• Documentation/Code Samples: دسترسی مستقیم به مرجع توابع و نمونه‌کدها.
• Project Structure: پروژه‌های چندفایلی با ماژولاریتی بالا.

MQL5 زبان شی‌گرا و سریع است (C++-like):

• فریم‌ورک استاندارد (CTrade, CArray, CList, …)
• دسترسی به داده‌ی نماد/حساب، توابع سیستمی، اندیکاتورهای داخلی (iMA, iATR, …)
• مدیریت رویدادها:
  OnInit/OnDeinit/OnTick/OnCalculate/OnTimer/OnChartEvent/OnTrade

برای ناشر ابزار:

• می‌توانی Template تمیز برای کدهایت تعریف کنی (امضای ورودی‌ها، استاندارد نام‌گذاری، بافرهای خروجی)،
• و یک Library بسازی که منطق مشترک (Position Sizing ، MTF، UI Panel) را به همه‌ی محصولات تزریق کند.

۵-۴ آزمایش، بهینه‌سازی، اعتبارسنجی بوسیله Strategy Tester

تستر متاتریدر ۵ یک محیط حرفه‌ای است برای تبدیل «ایده» به «نتیجه قابل‌اندازه‌گیری»:

• Backtest: اجرای اکسپرت روی داده‌ی گذشته؛ حالت‌های «Every tick / 1-minute OHLC / Open prices».
• Optimization: جست‌وجوی بهترین پارامترها—Brute Force یا Genetic Algorithm.
• Forward Test: جدا کردن بازه‌ی آینده برای جلوگیری از بیش‌برازش (Overfit).
• Distributed Agents: پخش بار محاسبات روی چند کامپیوتر/کلاد.
• گزارش‌ها: بازده، افت سرمایه (Drawdown)، Profit Factor، Recovery، ثبات و… .

۶-۴ نسخه‌های دسکتاپ، موبایل و وب

• Desktop (Windows/macOS با راه‌حل‌های سازگاری): کامل‌ترین امکانات تحلیل/تست/توسعه.
• Mobile (iOS/Android): مدیریت حساب، مشاهده‌ی چارت و اجرای سفارش؛ برای تحلیل عمیق یا توسعه مناسب نیست، اما نوتیفیکیشن و مانیتورینگ عالی است.
• WebTerminal: دسترسی سریع بدون نصب؛ برای چک‌کردن و مدیریت پایه.

همگام‌سازی خریدهای مارکت/سیگنال‌ها با حساب MQL5.community انجام می‌شود.

---

۵- محیط برنامه‌نویسی متاتریدر ۵ (MetaEditor + MQL5 IDE)

۱-۵ MetaEditor چیست و چطور بازش کنیم؟

MetaEditor ادیتور رسمی برای نوشتن کدهای MQL5 است. از داخل متاتریدر ۵ با مسیر زیر بازش کن:

• در ترمینال متاتریدر ۵: از منوی Tools → MetaQuotes Language Editor
• یا کلید میانبر: F4

در MetaEditor، سمت چپ Navigator را می‌بینی (لیست فایل‌ها و پروژه‌ها)، وسط ادیتور کد، پایین پنجرهٔ خطا/هشدار/لاگ.

دایرکتوری‌های مهم (مسیر Data Folder)

در MT5: File → Open Data Folder → MQL5\

• Experts\ — اکسپرت‌ها (EA)
• Indicators\ — اندیکاتورها
• Scripts\ — اسکریپت‌ها
• Include\ — فایل‌های هدر/کلاس مشترک
• Libraries\ — کتابخانه‌های پویا (DLL) یا فایل‌های .mqh/.mq5 مشترک
• Files\ — فایل‌های داده‌ای که برنامه‌ها می‌نویسند/می‌خوانند
• Images\ — تصاویر UI

هرچه می‌نویسی، در یکی از این پوشه‌ها قرار می‌گیرد. ترمینال به‌صورت خودکار آن‌ها را شناسایی می‌کند.

۲-۵ Wizard (جادوگر ساخت)؛ سریع‌ترین راه شروع

از منوی File → New (یا آیکون «New») پنجرهٔ Wizard باز می‌شود. پنج گزینهٔ اصلی داری:

1. Expert Advisor (Template) — اسکلت خام یک EA با eventهای اصلی
2. Expert Advisor (Generate) — یک EA «تولیدشده از قانون‌های ساده» (برای غیرکدنویس‌ها)
3. Custom Indicator — اسکلت اندیکاتور با OnCalculate و بافرها
4. Script — کدی که یک‌بار اجرا می‌شود و تمام
5. Library — کدهای مشترک/کلاس‌ها برای استفاده مجدد

همیشه می‌توانی از Template شروع کنی و بعد خودت کد را کامل‌تر کنی.

۳-۵ Expert Advisor (Template) — از صفر تا اولین معامله

 EA چیست؟

EA یک «ربات معاملاتی» است که قوانین تو را خودکار اجرا می‌کند—از خواندن اندیکاتورها تا باز/بستن پوزیشن.

ساخت EA با Template

• File → New → Expert Advisor (Template)
• نام بگذار (مثلاً MyFirstEA)
• مسیر ذخیره: MQL5\Experts\MyFirstEA.mq5
• Finish ⇒ فایل باز می‌شود.

رخدادهای مهم در EA

• OnInit() — یک‌بار هنگام اجرا
• OnDeinit() — هنگام حذف/خاموش
• OnTick() — با هر تیک قیمت (یا با OnTimer() در فواصل زمانی

مدیریت ریسک (ساده و کاربردی)

سایز پوزیشن را می‌توانی بر پایهٔ ریسک درصدی حساب محاسبه کنی:

در عمل باید مراقب حالت‌های خاص نماد/بروکر باشی؛ این فقط چارچوب است.

۴-۵ Expert Advisor (Generate) — بدون کدنویسی

Expert Advisor (Generate) یک Builder ساده است:

• File → New → Expert Advisor (Generate)
• قوانین آماده را کلیک می‌کنی (MA Cross، RSI, …)
• ورودی‌ها را می‌دهی ⇒ Wizard کد EA را برایت می‌سازد.

مزیت: شروع سریع برای افراد غیرکدنویس.
محدودیت: انعطاف کم؛ برای استراتژی‌های جدی به Template و کدنویسی نیاز داری.

۵-۵ Indicator — ساخت اندیکاتور سفارشی

    Indicator چیست؟

ابزاری که روی چارت یا پنجرهٔ زیرچارت رسم می‌شود و از طریق بافرها (Indicator Buffers) خروجی می‌دهد. EAها هم می‌توانند با iCustom این بافرها را بخوانند.

   ساخت با Wizard

• File → New → Custom Indicator
• نام: MyFirstIndicator
• انتخاب کنید «در چارت نمایش شود» یا «پنجرهٔ جدا»
• Finish ⇒ فایل باز می‌شود

 

 نکات کلیدی در Indicator

• بافرها را با SetIndexBuffer ثبت کن؛ نوع رسم (PLOT_DRAW_TYPE) را مشخص کن.
• اگر اندیکاتورت قرار است فقط داده خروجی برای EA بدهد و چیزی رسم نشود، از DRAW_NONE استفاده کن.
• در MTF یا محاسبات سنگین، از کندل بسته (shift=1) بخوان و کش/تایمر بگذار تا CPU پایین بماند.

---

۶-۵ Script — اجرای یک‌باره، فوری

Script فقط یک بار اجرا می‌شود و تمام. برای کارهای مدیریتی/ابزاری عالی است: بستن همه معاملات، خروج از همه نمادها، خروجی گرفتن از داده.

    ساخت Script

• File → New → Script
• نام: CloseAllTrades
• Finish و کد

Script در چارت Drag & Drop می‌شود و یک‌بار اجرا.

۱۰-۵ Strategy Tester برای توسعه‌دهنده (Dev Workflow)

1. EA/Indicator را کامپایل کن.
2. Strategy Tester را باز کن؛ نماد/بازه/مد تست را انتخاب کن.
3. Visual Mode را فعال کن تا رفتار روی چارت را ببینی.
4. برای بهینه‌سازی، بازهٔ پارامترها را تعیین کن؛ Genetic Optimization را روشن کن.
5. نتایج را بخوان، Forward Test را فعال کن، و نسخهٔ پایدار را انتخاب کن.

---

۶- Strategy Tester در متاتریدر ۵ — از اولین بک‌تست تا بهینه‌سازی حرفه‌ای

۱-۶ Strategy Tester چیست و کجا پیدایش کنیم؟

Strategy Tester ابزار داخلی متاتریدر ۵ برای اجرای اکسپرت‌ها (EA) روی داده‌های گذشته است. با آن می‌توانید:

• بفهمید اگر استراتژی شما در گذشته اجرا می‌شد چه نتیجه‌ای می‌گرفت؛
• پارامترها را بهینه‌سازی کنید؛
• با Forward Test اعتبار تنظیمات را در بازه‌ای که دیده نشده بسنجید؛
• گزارش‌های تحلیلی بگیرید.

باز کردن تستر:

• در ترمینال متاتریدر ۵: View → Strategy Tester (یا کلید Ctrl+R).
• یک پنل پایین صفحه باز می‌شود.

۲-۶ پیش‌نیازها (چیزهایی که حتماً باید قبل از تست چک کنید)

       EA شما کامپایل شده باشد (در MetaEditor، کلید F7).

       دادهٔ کافی برای نماد/تایم‌فریم مورد نظر داشته باشید (چارت همان نماد/TF را باز کنید تا دیتا دانلود/به‌روزرسانی شود).

       مشخصات نماد (Contract Specification): اندازه لات، حداقل حجم/گام حجم، تیک‌سایز، اسپرد، کمیسیون/سوآپ—برای اعتبار نتایج خیلی مهم‌اند.

       مدل حساب (Hedging/Netting) را بدانید؛ رفتار ورود/خروج و نتینگ بر نتایج اثر دارد.

۳-۶ اولین بک‌تست: تنظیمات پایه قدم‌به‌قدم

در پنل Strategy Tester این موارد را پر/انتخاب کنید:

1. Expert: اکسپرتی که می‌خواهید تست کنید.
2. Symbol: نمادی که روی آن تست می‌گیرید (مثلاً EURUSD).
3. Period: تایم‌فریم (مثلاً H1).
4. Model (مدل تیک):
   • Every tick based on real ticks (واقعی‌ترین و دقیق‌ترین؛ کندتر)
   • Every tick (مدل‌سازی تیک؛ سریع‌تر اما تقریبی‌تر)
   • ۱ minute OHLC یا Open prices only (سریع، برای تست‌های اولیه/منطقی)
      برای نتیجه معتبر، در نهایت از real ticks استفاده کنید.
   • Date: بازهٔ زمانی تست (From/To).
   • Deposit/Leverage: اندازه حساب و اهرم.
   • Spread: Current (از دیتای زنده) یا Fixed (عددی که خودتان می‌دهید).
     برای تست‌های قابل تکرار، Fixed را (مثلاً ۱۵ پوینت) بگذارید.
   • Expert properties: ورودی‌های EA (Inputs) را تنظیم کنید.
   • Symbol properties: کمیسیون/سوآپ/Execution را چک کنید (اگر بروکر شما متفاوت است، در تب‌های مربوطه اعمال کنید).
   • Visual mode: اگر می‌خواهید پخش چارت را ببینید، تیک بزنید (کندتر می‌شود ولی برای دیباگ عالی است).

دکمه Start را بزنید؛ بعد از پایان، تب‌های Results / Graph / Report / Journal در Strategy Tester پر می‌شوند.

۴-۶ خواندن خروجی‌ها (Report را چطور تفسیر کنیم؟)

• Total Net Profit: سود/زیان خالص.
• Gross Profit / Gross Loss: مجموع سودها/ضررها.
• Profit Factor: نسبت سود کل به ضرر کل (بالاتر از ۱ بهتر؛ بالای ۱.۳ معقول؛ بالای ۱.۶ خوب).
• Expected Payoff: سود انتظاری هر معامله (میانگین سود به‌ازای هر ترید).
• Max Drawdown (absolute/relative): بزرگ‌ترین افت سرمایه (بیشترین سقوط از قله تا کف).
• Recovery Factor: Net Profit تقسیم بر Max Drawdown (بالاتر بهتر).
• Sharpe/Sortino (اگر موجود): نسبت بازده تعدیل‌شده به ریسک.
• Trades: تعداد معاملات (نه خیلی کم، نه خیلی زیاد؛ با منطق استراتژی تناسب داشته باشد).

اصل طلایی: فقط یک عدد را نگاه نکنید. ترکیب بازده، افت سرمایه، فاکتور سود، و تعداد معاملات تصویر درست‌تری می‌دهد.

۵-۶ Visual Mode (حالت نمایشی)—چه زمانی مفید است؟

• برای دیباگ منطق ورود/خروج؛
• برای چک کردن نقشهٔ SL/TP و رفتار EA در کندل‌های خاص؛
• برای اطمینان از این‌که تاخیر/لاگیک‌ها درست کار می‌کنند.

در Visual Mode می‌توانید سرعت پخش را کم/زیاد کنید، اندیکاتور اضافه کنید، و از مراحل حساس اسکرین‌شات بگیرید.

۶-۶ Optimization (بهینه‌سازی پارامترها)

وقتی می‌خواهید بهترین ترکیب پارامترها را پیدا کنید:

    در Strategy Tester، گزینه Optimization را فعال کنید.

روی Expert properties → Inputs بازه و گام پارامترها را تعیین کنید (مثلاً MA_Period: 20..80 step 5).

     Optimization type:

1. • Fast Genetic Algorithm (سریع، مناسب دامنه بزرگ)
   • Slow Complete Algorithm (بررسی تمام حالات؛ فقط وقتی تعداد ترکیب‌ها کم است
   • Optimization criterion: معیار رتبه‌بندی نتایج—می‌توانید Balance/Profit Factor/Expected Payoff/Sharpe/… را انتخاب کنید.
   • اگر Custom max را انتخاب کنید، می‌توانید در EA تابع double OnTester() بنویسید تا معیار اختصاصی خودتان را برگرداند (مثلاً «ترکیب سود × ریکاوری / معاملات»).

پس از Start، تب Optimization Results و Optimization Graph نتایج را نشان می‌دهند.

۷-۶ Forward Optimization (جلوگیری از بیش‌برازش)

Overfitting یعنی پارامترهایی انتخاب شوند که فقط روی گذشته «زیبا» هستند ولی در آینده خوب عمل نمی‌کنند.
راه‌حل: Forward Test (اعتبارسنجی روی بازه‌ای که در بهینه‌سازی دیده نشده).

در Strategy Tester:

• Forward را روی ۱/۲ یا ۱/۳ یا Custom dates بگذارید.
• تستر ابتدا روی بازهٔ In-Sample (IS) بهینه‌سازی می‌کند؛ سپس بهترین کاندیدها را روی بازهٔ Out-Of-Sample (OOS) اجرا و رتبه‌بندی می‌کند.
• در گزارش، نتایج IS و OOS جداگانه نمایش داده می‌شوند.

چطور نتیجه را بخوانیم؟

• اگر پارامتری روی IS عالی است اما روی OOS افتضاح، احتمالاً بیش‌برازش شده.
• به دنبال کاندیدهایی باشید که هر دو بازه معقولند—even اگر روی IS بهترین مطلق نباشند.

۸-۶ مدل‌سازی واقع‌گرایانه: اسپرد، کمیسیون، سوآپ، تاخیر

برای این‌که نتیجه «کاغذی» نباشد:

• Spread: به جای «Current»، عدد ثابت و منطقی (مثلاً متوسط ساعات فعال) بگذارید؛ یا حداکثری بدبینانه‌تر انتخاب کنید.
• Commission/Swap: در Symbol properties تنظیم کنید. نبودِ کمیسیون باعث می‌شود نتایج غیرواقعی خوشگل شوند.
• Execution/Delay/Slippage: با تاخیر معقول (مثلاً ۱۰۰–300ms) تست کنید؛ در بازارهای سریع، این‌ها اثرگذارند.
• Stops Level: حداقل فاصله SL/TP نماد را رعایت کنید؛ در غیر این‌صورت سفارش رد می‌شود—EA باید خطا را مدیریت کند.

۹-۶ انتخاب مد تیک (Tick Model) — کِی دقیق، کِی سریع؟

• Every tick based on real ticks: دقیق‌ترین، مخصوصاً برای استراتژی‌های درون‌روزی/اسکالپ که به توالی تیک حساس‌اند. کندتر است.
• Every tick: مدل‌سازی تیک از OHLC؛ برای تست‌های میانی مناسب.
• ۱-minute OHLC یا Open prices only: بسیار سریع؛ برای غربال اولیه پارامترها یا استراتژی‌های پایان‌بار (End-of-Bar).

پیشنهاد عملی:

1. سریع‌ها برای غربال و دیباگ،
2. بعد از نزدیک شدن به جواب، real ticks برای تأیید نهایی.

۱۰-۶ آیجنت‌های توزیعی و Cloud (Distributed Agents)

متاتریدر ۵ می‌تواند به‌صورت خودکار از همهٔ هسته‌های CPU و حتی از ماشین‌های دیگر (شبکه محلی/کلاد) برای بهینه‌سازی استفاده کند.

• در پنل Tester، تب Agents را ببینید؛ Agentهای محلی/شبکه‌ای را مدیریت کنید.
• برای دامنه‌های بزرگ پارامتر، Genetic + Agents زمان را به‌شدت کم می‌کند.

۱۱-۶ نکات ضد-Overfit (چک‌لیست کوتاه)

• از Forward استفاده کن (حداقل ۱/۳ بازه).
• از تعداد پارامترهای زیاد پرهیز کن؛ هر پارامتر اضافی ریسک بیش‌برازش را بالا می‌برد.
• معیارهای بهینه‌سازی را ترکیبی انتخاب کن (مثلاً Profit Factor + Drawdown).
• به دنبال پایداری باش: نتایج خوب روی چند سال/چند نماد/چند تایم‌فریم.
• منحنی Equity را ببین؛ اگر رشد فقط در یک بازهٔ کوتاه رخ داده، مشکوک باش.
• تنظیمات «خیلی ایده‌آل» با معاملات کم یا حساسیت شدید به اسپرد/کمیسیون معمولاً پایدار نیستند.

۱۲-۶ خطاهای رایج و عیب‌یابی سریع

• OrderSend failed / Invalid Volume: SYMBOL_VOLUME_MIN/MAX/STEP رعایت نشده—سایز را نرمال کن.
• Stops invalid: فاصلهٔ SL/TP با Stops Level نماد سازگار نیست—بیشترش کن.
• No data: بازهٔ زمانی دیتا کافی نیست—چارت نماد/TF را باز کن تا هیستوری دانلود شود.
• نتایج عجیب در Optimization: محدوده‌ها/گام‌ها را بازبینی کن؛ معیار Custom را درست بازگردان؛ «Genetic» را با «Complete» روی بخشی کوچک صحت‌سنجی کن.
• کندی شدید: در مرحلهٔ اولیه از Open prices استفاده کن؛ بعد روی بهترین‌ها Real ticks بگیر؛ Visual Mode را خاموش کن.

۱۳-۶ بهترین مسیر عملی برای یک تست استاندارد (Recipe)

1. تعریف فرضیه: دقیق بنویس چه می‌خواهی ثابت/رد کنی.
2. بازه و نماد: حداقل ۲–۳ سال دادهٔ پیوسته (برای H1 به بالا).
3. غربال سریع: Open prices یا ۱-minute OHLC برای حذف تنظیمات ضعیف.
4. بهینه‌سازی ژنتیک: محدوده‌های معقول، معیار ترکیبی یا Custom.
5. Forward: ۱/۳ یا تاریخ دلخواه؛ کاندیدهای پایدار را انتخاب کن.
6. تأیید نهایی: روی real ticks + اسپرد/کمیسیون واقع‌گرایانه.
7. Cross-Validation: اگر ممکن است روی نماد/بازهٔ دیگر هم تست کن.
8. مستندسازی: گزارش، اسکرین‌شات، CSV—برای مقالهٔ وبلاگ.
9. پلن اجرا: اگر نتایج قابل‌قبول بود، با حجم کوچک و روی VPS امتحان کن.

---

۷- مدیریت دارایی و کلاس‌های نماد در متاتریدر ۵ (FX / CFD / سهام / آتی / کریپتو)

۱-۷ چرا شناخت «کلاس دارایی» مهم است؟

چون قوانین معامله، اندازه قرارداد، تیک‌سایز/تیک‌ولیـو، مارجین، سشن‌های معاملاتی، سوآپ/کارمزد و مدل پوزیشن در هر کلاس متفاوت است.
اگر این تفاوت‌ها را ندانیم، محاسبه‌ی حجم، SL/TP، سود/زیان و ریسک اشتباه می‌شود و EA در بروکر/نماد دیگر درست کار نمی‌کند.

۲-۷ نقشه‌ی کلی کلاس‌ها

• FX (فارکس): جفت‌ارزها (EURUSD, GBPUSD…). معمولاً Tick Volume داریم، قراردادها «لات» هستند (۱ لات استاندارد = ۱۰۰,۰۰۰ واحد ارز پایه). سوآپ شبانه، اسپرد شناور.
• CFD: قرارداد مابه‌تفاوت روی شاخص‌ها/سهام/کالاها. ظاهر شبیه دارایی پایه اما مالکیت واقعی نیست. قوانین مارجین/سوآپ/کارمزد بروکرمحور.
• Stocks/Equities (سهام): اندازه قرارداد = تعداد سهم، سشن‌های بورسی، تسویه و کارمزد کارگزاری، رویدادهایی مثل Dividend.
• Futures (آتی): قرارداد استاندارد با تاریخ سررسید، تیک‌سایز/تیک‌ولیـو مشخص توسط بورس، مارجین اولیه/حفظ (Initial/Maintenance)، Roll-over.
• Crypto/CFD Crypto: بسته به بروکر، ۲۴/۷ یا محدود؛ اسپرد/کارمزد خاص؛ نوسان بالاتر.

۳-۷ کجا مشخصات نماد را ببینیم؟

در ترمینال: Market Watch → راست‌کلیک روی نماد → Specification
می‌بینی:

• Digits (تعداد اعشار)، Tick Size/Value، Contract Size
• Min/Max/Step Volume (حداقل/حداکثر/گام حجم)
• Margin Mode (Forex/CFD/Exchange)، Leverage
• Swap/Commission
• Trading Sessions (زمان‌های مجاز معامله)

۴-۷ محاسبه صحیح ارزش پوینت، پیپ و حجم (برای همه نمادها)

مفاهیم پایه

• Tick Size: کوچک‌ترین تغییر قیمت (مثلاً ۰.۰۱ دلار در XAUUSD با ۲ رقم اعشار).
• Tick Value: ارزش پولی همان تغییر حداقلی با ۱ لات.
• Point در MT5 = کوچک‌ترین واحد قیمت بر اساس Digits (مثلاً در EURUSD پنج رقمی، Point=0.00001).
• Pip: در FX سنتی معمولاً ۰.۰۰۰۱ برای اکثر جفت‌ها و ۰.۰۱ برای ین؛ ولی در کدنویسی MT5 از Point استفاده کن و خودت «پیپ» را مشتق کن تا بین نمادها گیج نشوی.

۵-۷ جمع‌بندی بخش ۷

• برای داشتن ابزار واقعاً قابل‌اعتماد و قابل‌انتشار، باید به مشخصات نماد مسلط باشی: Tick Size/Value، Contract Size، Margin/Sessions، Swap/Commission، Netting/Hedging.
• محاسبات حجم و P/L را بر مبنای Tick و TickValue انجام بده—نه پیپ ثابت.
• در بک‌تست، اسپرد/کمیسیون/سوآپ/تاخیر را واقعی کن و اگر ممکن بود از real ticks استفاده کن.
• اندیکاتورها را برای مقایسه بین نماد/TF نرمال‌سازی کن و خروجی‌های استاندارد برای EA بده (Buffer State).

---

۸- کار با داده، تایم‌فریم‌ها و MTF (خلاصه و کاربردی)

۱-۸ اصول طلاییِ داده در متاتریدر ۵

• داده‌ی کافی: قبل از هر تحلیلی مطمئن شو نمودارِ همان نماد/تایم‌فریم کامل بارگذاری شده (زوم/اسکرول به گذشته).
• کیفیت قیمت/حجم: در فارکس معمولاً «Tick Volume» داریم، نه حجم واقعی—پس تفسیر حجمی را با این فرض انجام بده.
• یکنواختی تنظیمات: وقتی چند چارت را مقایسه می‌کنی، بازه‌ی زمانی و سشن‌ها تا حد ممکن مشابه باشند.

۲-۸ اصول کار با تایم‌فریم‌ها

• هدف‌محور انتخاب کن:
  • کوتاه‌مدت (M1–M15) برای ورود/مدیریت ریزموج،
  • میان‌مدت (M30–H4) برای جهت غالب،
  • بلندمدت (D1–W1) برای کانتکست و نواحی مهم.
• میانی‌ها مفیدند: H2/H3/H8 گاهی نویز کم‌تر و سیگنال تمیزتری می‌دهند (بین H1 و H4).
• ثبات تصمیم: قانونت را از قبل مشخص کن که «تصمیم نهایی» با کدام TF گرفته می‌شود؛ از جابه‌جایی لحظه‌ای بین TFها پرهیز کن.

۳-۸ MTF چیست و چرا مهم است؟

• مولتی‌تایم‌فریم (MTF) یعنی ترکیب اطلاعات چند بازه: مثلاً جهت کلی از H4/D1، نقطه‌ی ورود از M15/M5.
• مزیت: فیلتر نویز، هماهنگی با روند بزرگ‌تر، و افزایش احتمال سناریوهای منطقی.
• خطر: اگر بی‌قاعده استفاده شود، سیگنال‌ها متناقض و گیج‌کننده می‌شوند.

۴-۸ قواعد استفاده‌ی امن از MTF (بدون ریپینت)

• همیشه با «کندل بسته» قضاوت کن: تا وقتی کندل TF بزرگ‌تر بسته نشده، نتیجه‌گیری قطعی نکن.
• هم‌زمان‌سازی ذهنی: بدان هر کندل TF بزرگ‌تر از چند کندل TF کوچک‌تر تشکیل می‌شود (مثلاً هر H1 = شش کندل M10).
• یک منبع تصمیم: مشخص کن گیت/فیلتر اصلی با کدام TF سنجیده می‌شود و بقیه فقط تأییدکننده‌اند.

۵-۸ نرمال‌سازی (برای مقایسه بین نماد و TF)

• به‌جای «پیپ خام» از مقیاس نسبی استفاده کن:
  • فاصله‌ها برحسب ATR،
  • درصد (٪ قیمت)،
  • یا «تعداد تیک».
• چرا؟ چون پیپ طلا، نفت، شاخص یا ارز معنی و ارزش یکسان ندارند—نرمال‌سازی، مقایسه را عادلانه می‌کند.

۶-۸ سبد منطقیِ تایم‌فریم‌ها (پیشنهادی)

• برای معاملات درون‌روزی: H1/H4 (جهت)، M15 (ستاپ)، M5 (تریگر).
• برای سوئینگ: D1 (جهت)، H4/H1 (ستاپ)، M30/M15 (تریگر).
• برای اسکالپ: H1 (زمینه)، M5 (ستاپ)، M1 (تریگر) — با مدیریت ریسک سخت‌گیرانه.

۷-۸ عملکرد و روان‌بودن کار

• به‌روزرسانی روی بسته‌شدن کندل (نه هر تیک) تصویر روان‌تر و مصرف CPU کم‌تری می‌دهد.
• کش ذهنی: وقتی TF بزرگ تغییر نکرده، انتظار تغییر ناگهانی از فیلترهای آن TF نداشته باش—این طبیعی است.

۸-۸ خطاهای رایج در MTF

• نتیجه‌گیری از کندل «نابسته» در TF بزرگ‌تر → سیگنال متغیر و «به‌نظر ریپینت».
• قانون نامشخص: معلوم نیست تصمیم با کدام TF نهایی می‌شود.
• بدون نرمال‌سازی: اعداد خام بین نمادهای مختلف مقایسه‌پذیر نیستند.

۹-۸ چک‌لیست سریع قبل از اجرای سیستم MTF

• داده‌ی کافی و یک‌دست روی همه TFها
• تعریف شفاف نقش هر TF (پس‌زمینه/ستاپ/تریگر)
• تصمیم‌گیری بر اساس کندل بسته
• نرمال‌سازی مقیاس (ATR/٪) برای آستانه‌ها
• تست روی چند بازه‌ی زمانی مختلف (برای پایداری)

۱۰-۸ جمع‌بندی کوتاه

• MTF اگر منظم و با قاعده استفاده شود، کیفیت تصمیم را بالا می‌برد.
• کلید کار: کندل بسته، نقش‌های مشخص برای TFها، و نرمال‌سازی مقیاس.

---

۹- بهترین رویه‌ها، ترفندها و خطاهای رایج

۱-۹ اصول طلایی کار با متاتریدر ۵ (برای همه)

• همیشه روی دمو شروع کن: هر ایده/ابزار جدید را حداقل چند روز روی حساب آزمایشی امتحان کن.
• یک تغییر در هر بار: وقتی چیزی را بهبود می‌دهی، فقط یک پارامتر یا یک قانون را عوض کن تا اثرش قابل‌ردگیری باشد.
• قالب (Template) بساز: چیدمان چارت + اندیکاتورها + رنگ‌ها را ذخیره کن تا همیشه سریع و یکدست شروع کنی.
• پروفایل‌ها (Profiles): چند فضای کاری با موضوعات مختلف (مثلاً «فارکس اروپا»، «طلا و شاخص‌ها») بساز و بین‌شان جابه‌جا شو.

۲-۹ تحلیل و تصمیم‌سازی

• نقش تایم‌فریم‌ها را از قبل مشخص کن: یکی پس‌زمینه (Trend بزرگ)، یکی ستاپ، یکی تریگر.
• کندل بسته ملاک است: به‌خصوص برای تایم‌فریم‌های بزرگ‌تر؛ از نتیجه‌گیری روی کندل‌های ناقص پرهیز کن.
• نرمال‌سازی مقیاس: حدها/فاصله‌ها را برحسب ATR یا درصد قیمت تعریف کن تا بین نمادها قابل‌مقایسه باشد.
• قوانین نوشته‌شده: استراتژی‌ات را روی کاغذ بنویس (ورود/خروج/ریسک/وقفه‌های معاملاتی). نوشتن، جلوی تصمیم‌های احساسی را می‌گیرد.

۳-۹ مدیریت ریسک و اندازه پوزیشن

• خطر واحد: ریسک هر معامله را درصد ثابتی از اکوییتی قرار بده (مثلاً ۰.۵% تا ۱%).
• ریسک کل روز/هفته: سقف ضرر روزانه/هفتگی برای خودت بگذار (مثلاً ۲× ریسک واحد در روز).
• SL/TP واقعی: فاصله‌های غیرواقعی با Stops Level یا اسپرد سازگار نیست؛ حداقل فاصله مجاز نماد را در نظر بگیر.
• از «روان‌شناسی لات» فاصله بگیر: لات را علمی تعیین کن، نه گرد به اعداد خوش‌نما.

۴-۹ کارایی و روانیِ ابزارها

• به‌روزرسانی «روی بسته‌شدن کندل» یا «تایمر چندثانیه‌ای»: نه هر تیک، مگر واقعاً لازم باشد.
• کش محاسبات: در ابزارهای MTF، فقط وقتی کندلِ TF بزرگ‌تر بسته شد، دوباره محاسبه کن.
• حداقل‌سازی رندر UI: پنل‌ها را فقط هنگام تغییر معنا‌دار به‌روزرسانی کن (نه هر فریم).
• چارت خلوت: خطوط/متن‌های ضروری را نگه‌دار، بقیه را خاموش یا در قالب دیگر ذخیره کن.

۵-۹ تست، بهینه‌سازی و اعتبارسنجی

• غربال سریع → تأیید دقیق: اول با مدل‌های سریع (Open/1m OHLC) غربال کن؛ سپس روی real ticks تأیید کن.
• Forward Test الزامی: بخشی از داده را برای آینده کنار بگذار تا از بیش‌برازش دوری کنی.
• معیارها را ترکیبی ببین: فقط به سود خالص نگاه نکن—Drawdown، Profit Factor، تعداد معاملات و پایداری در چند بازه مهم‌اند.
• شفافیت: تنظیمات تست، بازه‌ها و فرض‌ها را ثبت کن.

۶-۹ نگهداری و ایمنی

• منابع معتبر: ابزار را فقط از منابع شناخته‌شده نصب کن؛ اجازهٔ DLL را بدون ضرورت فعال نکن.
• پشتیبان‌گیری از Data Folder: مخصوصاً MQL5\ و تمپلیت‌ها/پروفایل‌ها.
• به‌روزرسانی‌های منظم: MT5 و MetaEditor را آپدیت نگه‌دار؛ بسیاری از باگ‌ها/بهبودها همین‌جا حل می‌شوند.
• لاگ را کنترل کن: لاگ‌های زیاد سرعت را می‌کاهد؛ در نسخهٔ انتشار، پیام‌های غیرضروری را حذف کن.

۷-۹ ترفندهای کوچک اما مؤثر

• Hotkeys شخصی: برای تغییر TF، اسکرول سریع، یا فراخوانی اندیکاتورهای پرتکرار.
• Profiles موضوعی: «جلسه لندن»، «کالاها»، «شاخص‌ها»—با یک کلیک فضای کاری عوض می‌شود.
• Watchlist تمیز: نمادهای اصلی را جدا از نمادهای آزمایشی نگه‌دار.
• Alerts هوشمند: هشدار روی سطوح مهم یا کراس‌های کلیدی؛ لازم نیست ۲۴/۷ به چارت خیره شوی.
• Journal عادت‌سازی: هر هفته ۱۵ دقیقه نتایج و خطاها را مرور کن؛ بهبودها از همین‌جا شروع می‌شوند.

۸-۹ خطاهای رایج (و راه‌حل سریع)

• ریپینت/پرش در MTF: از کندل بسته نتیجه بگیر؛ به‌روزرسانی را روی Bar/Timer بگذار.
• حجم نامعتبر: حداقل/حداکثر/گام حجم نماد رعایت نشده—Specification را چک کن.
• SL/TP رد می‌شود: فاصله کمتر از Stops Level یا اسپرد لحظه‌ای—فاصله را بیشتر کن.
• تفاوت تست و واقعیت: اسپرد/کمیسیون/سوآپ/تاخیر را در تستر واقعی نکرده‌ای؛ با real ticks دوباره تست بگیر.
• چارت شلوغ: خوانایی کم = تصمیم ضعیف—قالبی مینیمال بساز.

۹-۹ جمع‌بندی بخش ۹

• انضباط، سادگی و شفافیت سه رکن موفقیت در متاتریدر ۵ هستند.
• با ریسک ثابت، تست مرحله‌ای، و ابزارهای سبک و استاندارد، خروجی قابل‌اتکا می‌گیری.

---

۱۰- جمع‌بندی و نقشهٔ ادامه

۱-۱۰ جمع‌بندیِ مسیر تا اینجا

• متاتریدر ۵ چیست؟ یک «اکوسیستم معامله‌گری» نه‌فقط یک پلتفرم: ترمینال، MetaEditor/MQL5، Strategy Tester، Market/Signals/VPS.
• چرا متاتریدر ۵؟ معماری ۶۴-بیتی، چندریسمانی، تستر پیشرفته، زبان شی‌گرا، تایم‌فریم‌های بیشتر، پشتیبانی چنددارایی.
• برای چه کسی؟ از تازه‌کار تا توسعه‌دهندهٔ حرفه‌ای—هم برای تحلیل/معامله، هم برای ساخت و انتشار ابزار.
• اصول کلیدی که یاد گرفتیم: کار با داده و MTF بدون ریپینت (کندل بسته)، نرمال‌سازی با ATR/٪، ریسک‌سنجی استاندارد، تست/فوروارد، و استانداردسازی

---

بیانیهٔ انتشار ابزارهای رایگان متاتریدر ۵

در ادامهٔ مسیر آموزش و توانمندسازی معامله‌گران، تصمیم داریم مجموعه‌ای از ابزارهای رایگان برای پلتفرم متاتریدر ۵ را به صورت منظم در وبلاگ منتشر و به‌روزرسانی کنیم. باور ما این است که دسترسی عمومی به ابزارهای حرفه‌ای—از اندیکاتورها و اسکریپت‌ها تا نمونه‌های آموزشی—می‌تواند کیفیت تصمیم‌گیری، شفافیت و انضباط معاملاتی را ارتقا دهد.

این اقدام را بخشی از مسئولیت اجتماعی خود در قبال جامعهٔ فعالان بازارهای مالی می‌دانیم: سهمی کوچک اما واقعی در گسترش دانش کاربردی و استانداردسازی روش‌های تحلیل و مدیریت ریسک. هر ابزار همراه با راهنمای نصب، توضیح منطق، ورودی‌ها و محدودیت‌ها منتشر می‌شود تا استفاده از آن برای همهٔ کاربران—از مبتدی تا حرفه‌ای—ساده، شفاف و قابل استناد باشد.

از شما دعوت می‌کنیم با ارائهٔ بازخورد، پیشنهاد بهبود و طرح نیازهای آموزشی، ما را در تکمیل این مسیر همراهی کنید؛ تا در کنار هم، اکوسیستمی قابل اعتماد، آموزشی و رو‌به‌پیشرفت بسازیم.

راه‌های ارتباط با نویسنده و طرح پرسش‌های آموزشی

با کمال میل پذیرای پرسش‌ها، پیشنهادها و نیازهای آموزشی شما هستیم. برای ارتباط و طرح سؤالات می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

• ثبت دیدگاه در پایان هر مقاله: پرسش‌ها و نظرات خود را در بخش نظرات درج کنید تا هم پاسخ داده شود و هم دیگر مخاطبان از گفت‌وگو بهره‌مند شوند.
• ارسال ایمیل به ادمین وبلاگ: در صورت تمایل به ارتباط مستقیم یا طرح موضوعات خاص، به نشانی زیر ایمیل بزنید:
  depthmarketpro@gmail.com

از همراهی شما سپاسگزاریم؛ بازخوردهای ارزشمندتان به بهبود کیفیت محتوا و ابزارهای رایگان ما کمک می‌کند.

---

۱) بیانیهٔ سلب مسئولیت (Disclaimer)

محتوا، مقالات آموزشی و ابزارهای منتشرشده در این وبلاگ—including اندیکاتورها، اکسپرت‌ها، اسکریپت‌ها و نمونه‌کدها—صرفاً با هدف آموزشی و پژوهشی ارائه می‌شوند و نمی‌بایست به‌منزلهٔ توصیهٔ سرمایه‌گذاری، سیگنال خرید/فروش یا مشاورهٔ مالی تلقی شوند. معاملات در هر بازار مالی ذاتاً با ریسک زیان همراه است و مسئولیت کامل تصمیم‌های معاملاتی—اعم از انتخاب استراتژی، مدیریت ریسک، تنظیمات ابزار و اجرای معاملات—بر عهدهٔ کاربر است.

• عملکرد گذشته تضمینی برای نتایج آینده نیست. نتایج بک‌تست/آزمون‌های منتشرشده می‌توانند به دلیل تفاوت در دیتا، اسپرد، کمیسیون، لغزش قیمتی (Slippage)، مدل اجرا، سرور کارگزار و شرایط بازار با نتایج واقعی متفاوت باشند.
• استفاده از هر ابزار/کد را حتماً ابتدا در حساب آزمایشی (Demo) بررسی کنید و تنها در صورت درک کامل منطق، محدودیت‌ها و ریسک‌ها به حساب واقعی منتقل کنید.
• ابزارها «به شکل موجود» (As-Is) بدون هرگونه تضمین صریح یا ضمنی دربارهٔ دقت، پایداری، سازگاری، سودآوری یا تناسب برای هدف خاص ارائه می‌شوند. تهیه‌کنندگان این وبلاگ در قبال هرگونه زیان مستقیم، غیرمستقیم، تبعی یا پیامدی ناشی از استفاده یا عدم استفاده از محتوا/ابزارها مسئولیتی ندارند.
• کاربر موظف است پیش از استفاده، قوانین و الزامات کارگزار/نماد (نظیر Stops Level، حداقل حجم، سشن‌ها و سیاست‌های معاملاتی) را بررسی و رعایت کند.
• این وبلاگ با MetaQuotes یا هر کارگزار/نهاد مالی وابستگی یا نمایندگی رسمی ندارد (مگر آن‌که صراحتاً ذکر شود). نام‌ها و علائم تجاری متعلق به مالکان قانونی آنهاست.
• ارسال بازخورد، درخواست پشتیبانی یا طرح پرسش، به‌منزلهٔ ایجاد رابطهٔ مشاورهٔ مالی یا تعهد اجرایی تلقی نمی‌شود.

با ادامهٔ استفاده از این وبلاگ و ابزارها، شما با مفاد فوق موافق هستید.

اگر پرسشی دارید که در این بخش نیست، خوشحال می‌شویم در بخش نظرات همان مقاله مطرح کنید یا از طریق ایمیل با ما در ارتباط باشید.

---

♦ FAQ